Subtiliteit

Na twee weken in Addis is niet alleen mijn huid een beetje bruiner geworden, maar ook mijn hart is bruiner geworden: De mensen hier zijn hartelijk en spontaan, en Ethiopië is echt een heel mooi land om in te verblijven. Je blijft tussen het werken aan het onderzoeksplan door iedere keer weer verrast worden: door het eten, het vulkanische landschap, het eindeloze improvisatievermogen van de mensen, de wonderlijke verhalen, een kijkje in een ziekenhuis met een vrijwilliger, de taal, het klimaat, enzovoort. Een ding dat bijzonder in het oog springt is toch wel subtiliteit. Misschien komt het omdat ze met z’n 91 miljoen tegelijk in een land wonen en met vijf miljoen tegelijk in één stad, ik weet het niet, maar de subtiliteit van Ethiopiërs is op zijn minst merkwaardig te noemen.

Als Nederlanders hebben we met z’n allen één nationale handicap, en dat is dat we heel direct zijn. Binnen de grenzen van ons kikkerlandje is dat een voordeel want je weet precies wat je aan elkaar hebt, maar een stap buiten de deur en je moet je aanpassen of je komt in een sociaal isolement terecht. Ik loop dus hier op straat en ben bereid om in elke conversatie mijn welgemeende excuses aan te bieden voor mijn bestaan, wanneer plots er van achteren op een claxon wordt geblazen dat hou je niet voor mogelijk! Op iedere westerse auto zit een claxon die het diplomatieke midden houdt tussen vriendelijk naar je vrienden op straat toeteren en KIJK UIT! roepen. Maar stel je een Ethiopische chauffeur voor op een stadsbus die bol staat van alle passagiers, met een snelheid die te hoog is en een technische staat die te laag is om een noodstop te kunnen maken, en er loopt zo’n blanke buitenlander onwennig en onhandig te zijn in het drukke verkeer; dan wil je dat je claxon slechts één hele duidelijke boodschap overbrengt: DONDER OP!!!

Of wat er laatst gebeurde. Nu is dat dan meteen ook wel een flink graadje serieuzer, maar vermoordt alsjeblieft geen 30 Ethiopiërs in een of andere zandbak. Je krijgt dan niet een politiek correcte televisietoespraak van de president te horen, maar negen uur later staan er honderdduizenden mensen op straat en ligt een hele miljoenenstad lam. Ik heb nog nooit zoveel mensen één duidelijke boodschap horen brengen. Dus bij dezen heb ik je gewaarschuwd, wees cultureel sensitief: eet met je rechterhand en vermoordt geen 30 Ethiopiërs.

Ethiopiërs zijn ook niet zo subtiel met koffie en kruiden. Koffie is de nationale volksdrank want Ethiopië is de plek waar de roots liggen van deze algemeen geaccepteerde verslaving. Koffiedrinken is hier een heel ritueel dat minimaal een uur in beslag neemt aan het roosteren en malen van de bonen, en daarna komen er drie gangen aan koffie van verschillende sterkte. Was je bijna in slaap gevallen door het langdradige roosteren en malen van de bonen, zodra je de eerste slok van je glas neemt kom je direct in een staat van bewustzijnsverruiming die zelfs Amsterdamse truffels niet kunnen evenaren. En wat denk je van de salade bij het eten op je bord; het ziet er onschuldig groen uit, maar hij is zo scherp dat hij uit het Amhaars vrij vertaald f*ck-alle-blanken heet.

Met kerkdiensten en busritten is het net eender. Vooral de busrit zal iedereen die ooit in Afrika is geweest wel herinneren. De chauffeurs hier hebben het gas of helemaal onderin liggen, of ze hebben de rem tot de grond toe ingetrapt. Je staat hudje-mudje opeengepakt in dertig graden hitte twee uur lang aan een stang in de bus te hangen, dus dat chauffeurs de pedalen niet weten te doseren maakt het reizen tot een extra aangename en comfortabele bezigheid. Maar ach, ik ben niet naar Ethiopië gegaan voor een aangenaam en comfortabel verblijf. En of dat het impulsieve rijgedrag nu door de grijze chauffeur komt of aan de minstens even oude bus ligt weet ik niet,maar het is wel alles de typische subtiliteit van de Afrikaanse boem-is-ho-mentaliteit, en zo’n expressieve cultuur heeft als voordeel dat je hier geen moment twijfelt of je wel echt leeft!

Dat wat betreft de Ethiopiërs. Ik ben hier heen gekomen om uit te zoeken hoe duurzaam en effectief drie water, sanitatie & gezondheidsprogramma’s zijn van een lokale NGO. Het kostte echter wat tijd om het onderzoekplan te schrijven. In Wageningen heb ik geleerd hoe je een onderzoek op moet zetten volgens de positivistische natural sciences ideeën of volgens de constructivistische social sciences principes. Mijn begeleider hier heeft zelf echter geleerd om onderzoek te doen op basis van een statistisch framework; dus je zult begrijpen dat als wij over een onderzoeksmethodologie praten wij elkaar even goed begrijpen als een boeddhist en een christen die samen over het hiernamaals converseren. Maar het is gelukt en het plan is inmiddels af, dus over een paar dagen ga ik echt de bush in!

Warme groeten uit Ethiopië!